Psychoterapia indywidualna rozpoczyna się od kilku (zwykle 2,3ech) spotkań z psychoterapeutą o charakterze diagnostycznym. Celem tych spotkań jest rozpoznanie, zdiagnozowanie trudności, problemów z jakimi zgłasza się do gabinetu osoba, a także ustalenie, czy oczekiwania, potrzeby, cele terapii są możliwe do zrealizowania w tutejszym gabinecie. Spotkania o charakterze diagnostycznym dają możliwość osobie zgłaszającej się odnaleźć odpowiedź na pytania takie jak: co się ze mną dzieje? z jakiego rodzaju trudnościami natury emocjonalnej się zmagam? czy to jest nerwica? czy depresja? itp. w jaki sposób mogę poradzić sobie z moimi objawami, trudnościami?
Po zakończeniu spotkań o charakterze diagnostycznym i ustaleniu, ze strony terapeuty, że jest osobą kompetentną, by pomóc osobie zgłaszającej się w rozwiązaniu jej trudności, a ze strony osoby zgłaszającej się jest zainteresowanie, chęć podjęcia psychoterapii może rozpocząć się proces budowania kontraktu terapeutycznego. Kontrakt terapeutyczny jest rodzajem umowy słownej pomiędzy pacjentem, a terapeutą. Polega na ustaleniu zasad, które będą obowiązywały w toku trwania psychoterapii. Te zasady to częstotliwość spotkań (zwanych sesjami psychoterapii), czas i termin spotkań, sposób odwoływania sesji, ilość spotkań, sposób płatności. W kontrakcie terapeutycznym niezbędne jest też szczegółowe omówienie celów terapeutycznych. Cele terapeutyczne nie są podawane, wymieniane przez terapeutę, a wyłanianie w trakcie rozmowy wspólnie przez terapeutę i pacjenta. Wspólne zbudowanie kontraktu terapeutycznego przez terapeutę i pacjenta, pozwala osobie będącej w terapii i terapeucie czuć się bezpiecznie - wiemy dokąd zmierzamy, jakie są cele, jakie są zasady w tej drodze, podróży, jaką jest psychoterapia, a tym samym w atmosferze zrozumienia i jasności, co do oczekiwań, potrzeb, z jednej strony i możliwości, zakresu pomocy, z drugiej strony rozpocząć współpracę terapeutyczną.
A czym właściwie jest psychoterapia/terapia? Na czym to właściwie polega? Psychoterapia jest interakcją między pacjentem a terapeutą, polega na rozmowie, dialogu. Jednak w psychoterapii dzieje się specjalny rodzaj dialogu, rozmowy - zmierzający do usunięcia przeżywanych trudności, problemów, objawów. W interakcji tej pacjent prezentuje swoje objawy, trudności, problemy, a terapeuta poszarza jego świadomość po to, by następowało ustąpienie objawów, trudności. To poszerzanie świadomości odbywa się poprzez stawianie różnych pytań; powtarzanie dosłownie tego, co powiedział pacjent - by stworzyć możliwość "zobaczenia" jak brzmią, jak wyglądają wypowiadane myśli, przekonania; zestawianie różnych sytuacji, kwestii, spraw, czasem pozornie odległych od siebie, nie mających związku ze sobą. Ustąpienie objawów, trudności, problemów możliwe jest dzięki zmianie niektórych zachowań, postaw, przekonań, rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z różnymi emocjami (np. poszukiwanie innych sposobów niż obecne wyrażania złości, pozwalanie sobie na wyrażanie smutku, rozwijanie zdolności samokontroli, poszukiwanie wewnątrz siebie prawa do bardziej swobodnego wyrażania tłumionych emocji, uczuć) zmianie sposobu tworzenia i bycia w relacjach z innymi ludźmi, zmianie sposobu przeżywania siebie, stosunku do siebie i stosunku do własnego otoczenia, do świata. W procesie terapii równie istotne jak koncentrowanie się na usunięciu, osłabieniu objawów, niepożądanych, niechcianych zachowań, postaw jest również odkrywanie, wzmacnianie, rozwijanie własnych zasobów, silnych, zdrowych aspektów własnej osoby. Psychoterapia może trwać od kilku miesięcy do kilku lat w zależności od tego, z jakiego rodzaju trudnościami i celami zgłasza się dana osoba ale także w zależności od tego, jaki to jest moment, czas w jej życiu. Sesje psychoterapii odbywają się zwykle z częstotliwością jednej sesji raz w tygodniu.
To, że dana osoba jest w terapii, wszystkie treści omawiane w toku jej trwania są objęte tajemnicą leczenia. Wyjątkiem jest poddawanie swojej pracy przez psychoterapeutę systematycznej superwizji celem zapewnienia pożądanej jakości prowadzonych przez niego terapii. Superwizja polega na regularnych spotkaniach psychoterapeuty z psychoterapeutą posiadającym uprawnienia superwizora PTP, w trakcie których terapeuta omawia prowadzone terapie. Superwizor jest również zobowiązany do dochowania tajemnicy, a dane pacjenta są chronione w taki sposób, by niemożliwa była ich identyfikacja.